Kişilik Bozukluğu Belirtileri Nelerdir?
Kişilik Bozukluğu Nedir?
Kişilik bozuklukları, kişinin düşünce, duygu ve davranışlarını etkileyen uzun süreli ve esnek olmayan kalıplardır. Kişilik bozuklukları, kişinin günlük yaşamında belirgin bir zorluğa neden olur ve kişinin işlevselliğini olumsuz etkiler.
Kişilik bozuklukları, genellikle ergenlik döneminde veya erken yetişkinlikte ortaya çıkar. Ancak, daha sonra da ortaya çıkabilir. Kişilik bozuklukları, erkeklerde kadınlara göre daha yaygındır.
Kişilik bozukluklarının kesin nedeni bilinmemektedir. Ancak, genetik, çevresel faktörler ve beyin kimyasındaki değişiklikler gibi faktörlerin rol oynadığı düşünülmektedir.
Kişilik bozuklukları, aşağıdaki kategorilere ayrılabilir:
- Birincil grup kişilik bozuklukları: Bu bozukluklar, kişinin düşünce, duygu ve davranışlarında genel bir bozulma ile karakterizedir. Bu bozukluklara örnek olarak paranoid kişilik bozukluğu, şizoid kişilik bozukluğu, şizotipal kişilik bozukluğu, antisosyal kişilik bozukluğu, borderline kişilik bozukluğu, histrionik kişilik bozukluğu, narsistik kişilik bozukluğu ve pasif-agresif kişilik bozukluğu verilebilir.
- İkincil grup kişilik bozuklukları: Bu bozukluklar, kişinin belirli bir alandaki işlevselliğini olumsuz etkiler. Bu bozukluklara örnek olarak obsesif-kompulsif kişilik bozukluğu, bağımlı kişilik bozukluğu, pasif-agresif kişilik bozukluğu ve histriyonik kişilik bozukluğu verilebilir.
Kişilik bozukluklarının tedavisi, genellikle psikoterapi ile yapılır. Psikoterapi, kişinin düşünce, duygu ve davranışlarını değiştirmesine yardımcı olur. Bazı durumlarda, ilaç tedavisi de kullanılabilir.
Kişilik bozuklukları olan kişilerin, tedaviye erken başlaması önemlidir. Erken tedavi ile, kişinin semptomlarının şiddeti ve süresi azaltılabilir.
Kişilik bozukluklarının belirtileri, bozukluğun türüne göre değişebilir. Ancak, genel olarak aşağıdaki belirtiler görülebilir:
- Düşüncelerde çarpıklıklar: Kişi, gerçeklikle uyumlu olmayan düşüncelere sahip olabilir. Örneğin, paranoid kişilik bozukluğu olan bir kişi, başkalarının ona zarar vermek istediğini düşünebilir.
- Duygularda dengesizlikler: Kişi, duygularını kontrol etmekte zorlanabilir. Örneğin, borderline kişilik bozukluğu olan bir kişi, ani öfke patlamaları yaşayabilir.
- Davranışlarda kalıplaşmalar: Kişi, belirli davranış kalıplarına saplanıp kalabilir. Örneğin, obsesif-kompulsif kişilik bozukluğu olan bir kişi, sürekli ellerini yıkayabilir.
Kişilik bozuklukları olan kişiler, aşağıdaki sorunlarla karşılaşabilir:
- İlişki sorunları: Kişi, yakın ilişkiler kurmakta ve sürdürmekte zorlanabilir.
- İş hayatı sorunları: Kişi, iş hayatında başarılı olmakta zorlanabilir.
- Yasal sorunlar: Kişi, yasal sorunlarla karşılaşabilir.
Kişilik bozuklukları olan kişiler, tedaviye ihtiyaç duyarlar. Tedavi, kişinin yaşam kalitesini iyileştirmeye yardımcı olur.
Kişilik Bozukluğu Belirtileri?
Kişilik bozuklukları, kişinin düşünce tarzı, duygusal tepkileri, ilişki kurma biçimleri ve davranışlarındaki kalıcı ve esaslı sapmalar olarak tanımlanır. Kişilik bozukluklarının belirtileri genellikle ergenlik döneminde veya genç yetişkinlikte başlar ve genellikle kişinin iş, eğitim ve sosyal ilişkileri üzerinde olumsuz bir etki bırakır. Ancak, kişilik bozuklukları genellikle kişinin kendisi veya çevresi tarafından fark edilmez.
Her bir kişilik bozukluğunun kendine özgü belirtileri vardır ve bu belirtiler genellikle belirli bir kişilik bozukluğu tanısını koymak için belirli bir süre ve kapsamda devam etmelidir. Ancak, genel olarak, aşağıda sıralanan bazı yaygın kişilik bozuklukları ve belirtileri bulunmaktadır:
Şizoid Kişilik Bozukluğu:
- Duygusal soğukluk ve duyarsızlık.
- Sosyal izolasyon ve ilişkilerden kaçınma.
- Duygusal ifade eksikliği.
Şizotipal Kişilik Bozukluğu:
- Sıra dışı düşünce tarzları ve inançlar.
- Paranoya ve sosyal geri çekilme.
- İlginç, garip davranışlar.
Antisosyal Kişilik Bozukluğu:
- Toplumsal normlara uymama ve başkalarının haklarına saygısızlık.
- Yalan söyleme, hile yapma ve suç işleme eğilimi.
- Düşük empati düzeyi.
Borderline Kişilik Bozukluğu:
- İlişkilerde kararsızlık ve aşırı duygusal dalgalanmalar.
- Kendine zarar verme veya intihar düşünceleri.
- İntense korku veya öfke patlamaları.
Narsistik Kişilik Bozukluğu:
- Aşırı bir özsaygı ve başkalarını küçümseme.
- Empati eksikliği.
- Sürekli hayranlık ve takdir beklentisi.
Obsesif-Kompulsif Kişilik Bozukluğu:
- Aşırı düzenlilik ve mükemmeliyetçilik.
- Esneklik eksikliği ve inatçılık.
- Detaylara aşırı odaklanma.
Bağımlı Kişilik Bozukluğu:
- Aşırı bağımlılık ve başkalarına aşırı bağımlılık.
- Karar verme güçlüğü.
- İlkeleri çiğneme eğilimi.
Paranoid Kişilik Bozukluğu:
- Şüphecilik ve güvensizlik.
- Diğer insanların kötü niyetli olduğuna dair aşırı inançlar.
- Kolayca kırılganlık ve kızgınlık.
Bu belirtiler, kişilik bozukluklarına dair genel bir fikir verir ancak her bir kişilik bozukluğu kendi içinde farklı özelliklere sahiptir. Kişilik bozuklukları genellikle uzman bir sağlık profesyoneli tarafından değerlendirilmeli ve tanı konmalıdır. Eğer siz veya bir yakınınızda kişilik bozukluğu belirtileri olduğunu düşünüyorsanız, bir uzmana başvurmanız önemlidir.
Kişilik Bozukluğu Türleri:
Kişilik bozuklukları farklı türlerde ve kategorilerde gelir. Amerikan Psikiyatri Birliği (APA), Diagnostik ve İstatistik El Kitabı-5 (DSM-5) adlı kılavuzda on bir farklı kişilik bozukluğu tanımıştır. Bu kişilik bozuklukları şunlardır:
Paranoid Kişilik Bozukluğu:
- Şüphecilik, güvensizlik ve diğer insanların kötü niyetli olduğuna dair sürekli bir inanç.
Şizoid Kişilik Bozukluğu:
- Duygusal soğukluk, sosyal izolasyon ve duygusal ifade eksikliği.
Şizotipal Kişilik Bozukluğu:
- Sıra dışı düşünce tarzları, garip davranışlar ve sosyal geri çekilme.
Antisosyal Kişilik Bozukluğu:
- Toplumsal normlara uymama, başkalarına zarar verme ve suç işleme eğilimi.
Bağımlı Kişilik Bozukluğu:
- Aşırı bağımlılık ve karar verme güçlüğü.
Başkalarına Zarar Verme Kişilik Bozukluğu:
- Başkalarına zarar verme, mülkleri tahrip etme ve kural ihlali.
Narsistik Kişilik Bozukluğu:
- Aşırı özsaygı, empati eksikliği ve başkalarını küçümseme.
Histrionik Kişilik Bozukluğu:
- Duygusal ifade eksikliği, aşırı dramatiklik ve dikkat çekme arzusu.
Borderline Kişilik Bozukluğu:
- İlişkilerde kararsızlık, aşırı duygusal dalgalanmalar ve kendine zarar verme eğilimi.
Obsesif-Kompulsif Kişilik Bozukluğu:
- Düzenlilik, mükemmeliyetçilik ve esneklik eksikliği.
Paranoid Kişilik Bozukluğu:
- Güvensizlik, şüphecilik ve diğer insanların kötü niyetli olduğuna dair aşırı inançlar.